Сльоза Клоуна/Łza Klauna/The Clown’s Tear/Lacrima Clovnului/
Krzystof Czyżewski
нестерпно у посмертну ніч людини
з пітьми падіння вона підносить безсонних
під міст Скакуна до оборони Бучі
котиться по обличчі
закривавленої Землі
зі зболеним лицем Ірпеня
вмочайте у ній кінчики пер Земляни
це чорнило і досі пише правду
слово злите водно з тілом Харкова
віддайте свої правду і харч
серцем розумному
бунтові Києва
будьте на висоті погляду в вічі
клоуна що сильним світу цього не вклоняється
він тут їм в лице через міст Запоріжжя
і в очах його досі
вагітна на ношах
мер із Гостомеля
саваном сльози огортає світло померлих
і зморшкою Дніпра спливає у серце народу
прямує до вас грецьким берегом Одеси
прямує по ваші сни
до самого Риму
несе зраджений Крим
несе сльозу дитини не ту що в Івана
в ім’я якої усе дозволено тож росіяни
розстріляли дитячий садок у Старобільську
не віддасть квитка
похилений над кожним
серед руїн Херсона
йде далі ніж простягається влада бестії
з пекла відкритого неба до вас
іде розбомбленим мостом Європи
зі сльозою маленької еврімена
крик мораліте
несе з Маріуполя
він з Алеппо Сараєва Варшави
він з Ґерніки Грозного і Масади
несе притулок старих убитих у Кремінній
боїтеся клоуна
зв’язані краваткою
ледь видні крізь пальці Китаю
фальшивою вагою відділяєте красу
від блага ви кого осиротила правда
губите слід меридіана з Чернівців
кажете що клоуна
лишив далеко позаду
єврей із Кривого Рогу
але та сльоза неминучої трагедії
хто наважився б витерти її з лиця
скутого німим криком Бабиного Яру
він іде до вас іншим
відклавши набік папірець
розповість про Росію
розступіться хай ввійде у ваше серце
той що ясновидить темряву і стоїть на колінах
біля мертвих із черги по хліб у Чернігові
він перетворює Землю сльозою
клоуна перемога
йде з України
Translation: Ostap Slyvynsky
nie do zniesienia w pustą noc człowieka
z pomroki upadku wznosi bezsennych
pod most Skakuna ku obronie Buczy
toczy się po twarzy
zakrwawionej Ziemi
z grymasem Irpienia
maczajcie w niej stalówki piór Ziemianie
ten atrament wciąż jeszcze pisze prawdę
słowo zestrzelone z ciałem Charkowa
oddajcie swe racje
sercem rozumnemu
buntowi Kijowa
stańcie na wysokości spojrzenia w twarz
klauna co mężom stanu się nie kłania
on tut im pod prąd przez most Zaporoża
i w oczach mu stoją
ciężarna na noszach
mer z Hostomela
całunem łzy owija światło zmarłych
i zmarszczką Dniepru spływa w serce narodu
idzie ku wam greckim brzegiem Odessy
idzie po wasze sny
do samego Rzymu
niesie zdradzony Krym
niesie łzę dziecka inną niż Iwana
w imię której wszystko wolno więc ruskie
rozstrzelali przedszkole w Starobielsku
nie odda biletu
schylony nad każdym
w gruzach Chersonia
idzie dalej niż sięga władza bestii
z piekła otwartego nieba ku wam
idzie rozbombionym mostem Europy
ze łzą everymana
krzyk moralitetu
niesie z Mariupola
on z Aleppo Sarajewa Warszawy
on z Guerniki Groznego i Masady
niesie dom starców zabitych w Kremiennej
boicie się klauna
zawiązani w krawat
przymknięci okiem Chin
fałszywą wagą rozdzielacie piękno
od dobra przez prawdę osieroceni
gubicie ślad meridiana z Czerniowiec
mówicie że klauna
zostawił za sobą
Żyd z Krzywego Rogu
lecz ta łza powracającej tragedii
któż odważyłby się ją zetrzeć z twarzy
skutej niemym krzykiem Babiego Jaru
idzie ku wam inny
bez czytania z kartki
opowie o Rosji
zróbcie mu miejsce niech wejdzie wam w serce
ten co ciemne jasno widzi i klęczy
przy martwych z kolejki po chleb w Czernichowie
przemienia Ziemię łza
klauna peremoha
idzie z Ukrainy
Nota:
tut – rozbombiony – peremoha: trzy słowa ukraińskie:
tut – nawiązuje do wypowiedź prezydenta Wołodymyra Zełeńskiego, nagranej przez niego na komórkę na samym początku wojny, gdy Amerykanie proponowali mu pomoc w ucieczce z kraju: Ja tut! – jestem tutaj, w Kijowie, z żołnierzami, z narodem, i pozostanę tu do końca
rozbombiony – zbombardowany most, z otwartego nieba, którego Europa i świat nie chce pomóc Ukrainie zamknąć dla rosyjskich samolotów
peremoha – zwycięstwo; szczególne słowo, inne niż wieńczące bój łacińskie victoria, bliższe polskiemu przezwyciężeniu, podkreślające długą drogę przemiany; koniec wojny to jeszcze nie zwycięstwo
is unbearable to the sleepless
who keep vigil while darkness falls on Skakun’s bridge
blasted in defence of Bucha
it rolls down the face
of an Earth bloodied
with the pained grimace of Irpien
Denizens of Earth, dip your nib in it
this ink writes the truth still
the word shot down along with the body of Kharkiv
forget about your reasons
they know their heart is right
the defenders of Kyiv
stand eye to eye with the clown
he bows down not to statesmen
he stays put tut – against the tide – on the bridge of Zaporizhia
for before him he sees
the pregnant woman on a stretcher
and the mayor of Hostomel
he winds the dead’s light in the tear’s shroud
he flows along the wrinkle of the Dniepr into the nation’s heart
he marches towards you, along the Greek shores of Odessa
he snakes his way through your dreams
all the way to Rome
bearing a betrayed Crimea
he bears the tear of a child who isn’t Ivan’s
in whose name everything was permitted and so the Russians
shot up a kindergarten in Starobielsk
he will not renounce faith
as he bends over each one buried
in the ruins of Kherson
he reaches further than does the beast’s power
from the hell of the open sky, he marches towards you
along the rozbombiony bridge of Europe
in the tear of the Everyman
he carries the morality play’s cry
from Mariupol
the one from Aleppo Sarajevo Warsaw
the one from Guernica Grozny and Masada
he bears the nursing home for the elderly killed in Kreminna
you, tied up in your ties,
fear the clown
and like China you turn a blind eye
with false weight you detach beauty
from the good, orphaned from truth
you lose track of the meridian from Chernivitsi
you say he left the clown
behind, the Jew
from Kryvyi Rih
but this tear in the recurring tragedy
who would dare wipe it from the face
chained by the mute cry of Babi Yar
that one marches toward you
not reading from a script
he tells about Russia
make room for him, let him enter your heart
the one who sees darkness clearly and kneels
by the dead waiting in line for bread in Chernihiv
the clown’s tear
transforms the Earth, the peremoha
marches from Ukraine
trans. Diana Kuprel
*The Polish original uses three Ukrainian words: tut = here, and refers to Zelensky’s declaration that he will stay in Ukraine to fight; rozbombiony = bombed out; and peremoha = a long- and hard-fought victory in a battle that will go on.
**The Ivan is a reference to Ivan Karamazov in Dostoyevsky’s novel, The Brothers Karamazov.
Este insuportabil pentru cei fără somn
care veghează în timp ce întunericul cade pe podul Skakun
aruncat în aer să apere Bucha
se rostogolește pe fața
Pământului însângerat
cu grimasă dureroasă în Irpien
Locuitori ai Pământului, înmuiați-vă penelul în el
această cerneală încă scrie adevărul,
cuvânt redus la tăcere odată cu cadavrul lui Harkov,
uitați de motivele voastre
apărătorii Kievului știu că inima lor este dreaptă
priviți clovnul în ochi
el nu se înclină în faţa oamenilor de stat
el rămâne tut – împotriva curentului – pe podul din Zaporizhia
să privească femeia însărcinată pe targă
si primarul din Hostomel
el înfășoară lumina morților în giulgiul lacrimii
curge prin cutele Niprului în inima neamului
mărșăluiește spre tine de-a lungul țărmurilor grecești din Odessa
șerpuiește prin visele tale până la Roma
purtând o Crimee trădată
el poartă lacrima unui copil care nu este al lui Ivan
în numele căruia totul era permis așa că rușii
au bombardat o grădiniță în Starobielsk
el nu se va lepăda de credință
în timp ce se apleacă asupra fi ecărui om îngropat
în ruinele Hersonului
el depășește puterea fi arei
din iadul cerului deschis, el vine spre tine
pe podul rozbombiony al Europei
în lacrima Fiecărui OM
el poartă urletul jocului de moralitate
din Mariupol
cel din Alep Sarajevo Varșovia
cel din Guernica Grozny şi Masada
el poartă azilul de bătrâni uciși în Kreminna
voi țintuiți de legăturile voastre
vă temeți de clovn
închideți ochii precum China
cu falsă greutate scoateți frumusețea
din bine, orfanul din adevăr
pierdeți urma meridianului de la Chernivitsi
spuneți că el l-a lăsat în urmă pe clovn
evreul de la Kryvyi Rih
dar această lacrimă în tragedia care se repetă
cine ar îndrăzni s-o șteargă de pe chipul
încătușat de strigătul mut al lui Babi Yar
acela mărșăluiește spre voi
fără să citească dintr-un scenariu
el povestește despre Rusia
făceți-i loc, lăsați-l să intre în inima voastră
pe cel care vede clar întunericul și îngenunchează
în fața morților care așteaptă la coadă pâine în Cernihiv
lacrima clovnului
transformă Pământul, peremoha
mărșăluiește din Ucraina
Traducere de Carmen FIRAN
* Sunt folosite trei cuvinte ucrainene: tut = aici, și se referă la declarația lui Zelensky că va rămâne în Ucraina pentru a lupta; rozbombiony = bombardat; și peremoha = o victorie îndelungată și greu de obținut într-o bătălie care va continua.
** Ivan este o referire la Ivan Karamazov din romanul lui Dostoievski, Frații Karamazov.
Krzystof Czyżewski is a practitioner of ideas, writer, philosopher, culture animator, theatre director, editor. He is co-founder and president of the Borderland Foundation (1990) and director of the Centre “Borderland of Arts, Cultures and Nations” in Sejny. Together with his team, in Krasnogruda on the Polish-Lithuanian border he revitalized a manor house once belonged to Czesław Miłosz family, and initiated there an International Center for Dialog (2011).
Among his books are: The Path of the Borderland (2001), Line of Return (2008), Trust & Identity: A Handbook of Dialog (2011), Miłosz – Dialog – Borderland (2013), Miłosz. A Connective Tissue (2014), The Krasnogruda Bridge. A Bridge-Builder’s Toolkit (2016), A Small Center of the World. Notes of the Practitioner of Ides (2017, Tischner Award for the best essayist book of the year), Żegaryszki (2018, haiku poems), and Towar Xenopolis (2019).
Initiator of intercultural dialogue programs in Europe, Caucasus, Israel, Central Asia, Indonesia, Bhutan and USA. Teacher and lecturer, a visiting professor of Rutgers University and University of Bologna.
He received the title of the Ambassador of European Year of Intercultural Dialog (Brussels). He is a laureate of Dan David Prize 2014 and Irena Sendlerowa Prize 2015. Together with the Borderland team he is the 2018 Princess Margriet European Award for Culture (Amsterdam) laureate.